Unia dwóch prędkości?

O koncepcji „Europy dwóch prędkości” po raz pierwszy słyszeliśmy już dwa lata temu z ust przewodniczącego Rady Europejskiej Hermana Van Rompuy’a, który na początku lipca na konferencji „Nowy Pakt dla Europy” myśl tę sformułował w kontekście działań Wielkiej Brytanii naciskającej na reformę Unii Europejskiej. Teraz pomysł na podział powraca – taki scenariusz po Brexicie przewiduje premier Belgii Charles Michel.

Belgijski polityk w rozmowie z niemieckim dziennikiem „Frankfurter Allgemaine Zeitung” stwierdził, że „będziemy mieli Europę dwóch prędkości: strefę euro, która musi zostać wzmocniona oraz Europę z 27 krajami”. Inicjacja nowego porządku miałaby jego zdaniem nastąpić 16 września na nieformalnym szczycie UE w Bratysławie.

Na czym polega koncepcja? W skrócie chodzi o sprawę zacieśniania integracji państw UE. Część państw członkowskich naciskała na to od miesięcy, sprzeciwiała się zaś wychodząca dziś z Unii Wielka Brytania. Podział polegałby na tym, że część państw chcących pogłębiać integrację utworzyłoby „jądro UE”, pozostałe zaś kraje „zatrzymałyby się na obecnym etapie”. Wiele środowisk negowało ten pomysł jako szkodliwy i dyskryminujący część państw. Obawy budzi to, że najważniejsze decyzje odnośnie działania Unii podejmowałoby „jądro”, bez udziału „reszty”.

Michel nie jest zwolennikiem europejskiego państwa europejskiego. W rozmowie z niemieckim dziennikiem mówił, że próbuje być realistą, dlatego należy ustalić, które obszary funkcjonowania UE mają być zarządzane wspólnie i co powinno być teraz dla niej priorytetem. Do rozważenia są problemy polityki bezpieczeństwa, kontroli granic zewnętrznych Unii oraz wzrostu gospodarczego. Problemy Unii wynikają z obaw obecnego pokolenia o przyszłość ich dzieci. O ile sami czuli entuzjazm związany z funkcjonowaniem z ramach Unii, to już w perspektywie kilkudziesięciu najbliższych lat nie widzą szans na realny wpływ Wspólnoty na ich życie. Zdaniem belgijskiego polityka kryzys europejskiej tożsamości rozpoczął się wraz z kryzysem finansowym.

Choć „Europa dwóch prędkości” przez wielu znawców tematu w naszym kraju postrzegana jest jako coś negatywnego, to niekoniecznie jest to zły pomysł. Gdy w 2012 roku mówiło się o wyodrębnieniu odrębnego budżetu strefy euro, polscy politycy straszyli, że stracimy przez to unijne fundusze. Tymczasem „dwie prędkości” mogą stać się remedium na zawirowania związane z Brexitem i innymi „exitami”, których nie można dziś wykluczyć. Niestety kolejne wyjścia z Unii państw członkowskich osłabiłyby ich gospodarkę w okresie bezpośrednio po „exicie”, co odbiłoby się również na kursach wymiany walut tych Państw, które tak jak Wielka Brytania nie należą do strefy euro.

Co natomiast mówią osoby sceptyczne wobec podziału? Niektóre środowiska idą w tej koncepcji o wiele dalej niż mogło się początkowo wydawać. W poniedziałek minister spraw zagranicznych Paolo Gentiloni zapowiedział, że Włochy będą walczyć o „węższy krąg”. W jego skład miałoby wejść ok. 7-12 państw, które łączy waluta euro, układ z Schengen oraz lepsza obronność. Jak można się domyślać, znalazłyby się w nim Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg, Austria, ewentualnie Hiszpania i Portugalia oraz państwa bałkańskie i Słowacja (ze względu na przynależność do strefy euro). Niektórzy analitycy wskazują na to, że Brexit wcale nie spowodował zahamowania integracji w obrębie Unii, a rozważany obecnie podział tak naprawdę jest przykrywką do tego, kto w najbliższym czasie będzie rządził Europą.